W języku potocznym często używa się pojęć błąd medyczny i naruszenie praw pacjenta zamiennie. Jednak z perspektywy prawnej to dwa odrębne zjawiska, które różnią się zarówno przyczyną, jak i konsekwencjami. Co więcej – można naruszyć prawa pacjenta bez popełnienia błędu medycznego i odwrotnie.
Rozróżnienie tych pojęć ma kluczowe znaczenie dla możliwości dochodzenia roszczeń, sposobu prowadzenia sprawy oraz rodzaju odpowiedzialności, jaką może ponieść lekarz lub placówka medyczna. W tym artykule wyjaśniamy: czym różni się błąd medyczny od naruszenia prawa pacjenta, jakie są skutki każdego z nich i kiedy pacjent ma podstawy do żądania odszkodowania. W zawiłych sytuacjach warto skorzystać z pomocy prawnika specjalizującego się w prawie medycznym.
Najważniejsze wnioski
-
Błąd medyczny to nieprawidłowe działanie medyczne, skutkujące szkodą pacjenta.
-
Naruszenie praw pacjenta może nastąpić nawet bez skutku medycznego – np. brak informacji.
-
Obie sytuacje mogą prowadzić do odpowiedzialności cywilnej, ale opierają się na innych podstawach prawnych.
-
Pacjent może żądać zadośćuczynienia także za naruszenie praw niematerialnych – np. godności, prawa do informacji, prywatności.
Spis treści
-
Czym jest błąd medyczny?
-
Czym jest naruszenie praw pacjenta?
-
Podstawy prawne – różne źródła odpowiedzialności
-
Przykłady: kiedy dochodzi do błędu, a kiedy do naruszenia prawa
-
Skutki prawne i możliwości roszczeń
-
Czy jedno wyklucza drugie?
-
Rola prawnika w sprawach pacjenta
Czym jest błąd medyczny?
Błąd medyczny to zawinione działanie lub zaniechanie personelu medycznego, które narusza aktualny stan wiedzy medycznej i prowadzi do pogorszenia zdrowia pacjenta. Może to być:
-
błąd diagnostyczny (np. błędna diagnoza mimo dostępnych badań),
-
błąd terapeutyczny (np. niewłaściwe leczenie),
-
błąd techniczny (np. pomyłka w trakcie operacji).
Warunkiem skutecznego dochodzenia roszczenia jest wykazanie:
-
zawinionego działania lekarza,
-
szkody po stronie pacjenta,
-
związku przyczynowego między nimi.
Tego rodzaju sprawy zwykle wymagają opinii biegłego i są złożone dowodowo – dlatego często konieczne jest wsparcie kancelarii od prawa medycznego.
Czym jest naruszenie praw pacjenta?
Naruszenie praw pacjenta nie musi mieć związku z błędem w leczeniu. Może polegać na:
-
braku informacji o diagnozie lub terapii,
-
niedopuszczeniu bliskich do pacjenta,
-
odmowie wydania dokumentacji medycznej,
-
przeprowadzeniu zabiegu bez ważnej zgody,
-
naruszeniu prawa do prywatności.
W takich przypadkach pacjent może domagać się zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, nawet jeśli nie doszło do fizycznej szkody. Wystarczy, że naruszenie spowodowało cierpienie psychiczne, upokorzenie lub utratę kontroli nad decyzjami dotyczącymi zdrowia.
Podstawy prawne – różne źródła odpowiedzialności
-
Błąd medyczny – art. 415 i 444–448 Kodeksu cywilnego (odpowiedzialność za szkodę na osobie).
-
Naruszenie praw pacjenta – art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego oraz ustawa o prawach pacjenta.
To rozróżnienie wpływa na rodzaj roszczenia:
-
za błąd – głównie odszkodowanie i renta za uszczerbek na zdrowiu,
-
za naruszenie praw – przede wszystkim zadośćuczynienie za naruszenie godności, prywatności, prawa do informacji.
Przykłady: kiedy dochodzi do błędu, a kiedy do naruszenia prawa
Przykład 1 – Błąd medyczny:
Pacjentowi postawiono błędną diagnozę nowotworu, pomimo ewidentnych wyników badań. Zastosowano niewłaściwą terapię, co pogorszyło jego stan zdrowia.
Przykład 2 – Naruszenie prawa pacjenta:
Lekarz przeprowadził zabieg bez poinformowania pacjenta o ryzyku i bez pisemnej zgody. Sam zabieg był skuteczny, ale pacjent twierdzi, że nie miał możliwości świadomego wyboru.
Przykład 3 – Oba naruszenia jednocześnie:
Pacjent nie został poinformowany o skutkach ubocznych leczenia, które następnie doprowadziły do trwałego uszczerbku na zdrowiu. W takim przypadku można dochodzić roszczeń z obu tytułów równolegle.
Skutki prawne i możliwości roszczeń
Zarówno w przypadku błędu medycznego, jak i naruszenia praw pacjenta, możliwe są następujące roszczenia:
-
zadośćuczynienie za krzywdę (ból, cierpienie, poczucie upokorzenia),
-
odszkodowanie za koszty leczenia, utracone zarobki,
-
renta – jeśli skutki są trwałe i wpływają na zdolność do pracy.
W przypadku naruszenia praw pacjenta, udowodnienie krzywdy jest często łatwiejsze niż w przypadku błędu medycznego – bo nie wymaga opinii biegłego ani dowodzenia niezgodności z wiedzą medyczną.
Czy jedno wyklucza drugie?
Nie – wręcz przeciwnie. W praktyce bardzo często dochodzi jednocześnie do błędu medycznego i naruszenia praw pacjenta. Na przykład:
-
błędna diagnoza + brak informacji o ryzyku leczenia,
-
nieudana operacja + brak ważnej zgody.
Dlatego w dobrze przygotowanym pozwie prawnym warto uwzględnić obie podstawy odpowiedzialności – zwiększa to szanse na pozytywny wynik postępowania i wyższe świadczenie dla pacjenta.
Rola prawnika w sprawach pacjenta
Sprawy dotyczące błędów medycznych i naruszeń praw pacjenta wymagają doświadczenia i znajomości praktyki sądowej. Prawnik specjalizujący się w prawie medycznym potrafi:
-
ocenić, z jakich tytułów można dochodzić roszczeń,
-
zgromadzić dowody, w tym medyczne opinie biegłych,
-
sporządzić pozew i poprowadzić negocjacje z placówką.
Dzięki takiej pomocy pacjent może realnie dochodzić swoich praw i uzyskać sprawiedliwość – niezależnie od tego, czy doszło do błędu medycznego, czy tylko do naruszenia jego autonomii.
Podsumowanie
Błąd medyczny i naruszenie praw pacjenta to dwa różne, ale często powiązane zjawiska. Ich odróżnienie jest kluczowe dla dochodzenia roszczeń i przygotowania skutecznej strategii procesowej. Pacjent, który czuje się pokrzywdzony, nie musi udowodnić błędu medycznego, by żądać rekompensaty – już samo naruszenie prawa do informacji, prywatności czy zgody na zabieg może być podstawą do zadośćuczynienia. Najskuteczniejszym krokiem jest konsultacja z kancelarią wyspecjalizowaną w prawie medycznym, która potrafi ocenić każdy przypadek indywidualnie.
Często zadawane pytania
Czy mogę żądać odszkodowania, jeśli nie doszło do błędu medycznego?
Tak – jeśli naruszono Twoje prawa jako pacjenta (np. brak zgody lub informacji), możesz domagać się zadośćuczynienia.
Czy naruszenie prawa pacjenta wymaga opinii biegłego?
Nie – w przeciwieństwie do błędu medycznego, naruszenie praw pacjenta nie wymaga dowodu z wiedzy medycznej.
Czy można połączyć oba roszczenia w jednym pozwie?
Tak – i często jest to korzystne procesowo.
Co łatwiej udowodnić – błąd medyczny czy naruszenie prawa pacjenta?
Naruszenie prawa pacjenta – bo nie wymaga wykazania szkody na zdrowiu ani oceny zgodności z wiedzą medyczną.
Kiedy przedawnia się roszczenie za naruszenie prawa pacjenta?
Zazwyczaj po 3 latach od dnia, w którym pacjent dowiedział się o naruszeniu i osobie odpowiedzialnej.