Zaufanie między pacjentem a personelem medycznym buduje się na fundamencie informacji – jasnej, pełnej i zrozumiałej. W świetle prawa pacjent nie jest biernym odbiorcą decyzji lekarza, lecz podmiotem mającym prawo do wiedzy o swoim zdrowiu, metodach leczenia i ich konsekwencjach. To prawo pacjenta do informacji stanowi jeden z podstawowych filarów nowoczesnej ochrony zdrowia – i jednocześnie obszar częstych naruszeń.

Niedopełnienie obowiązku informacyjnego przez lekarza lub pielęgniarkę może prowadzić do odpowiedzialności cywilnej, a nawet unieważnienia zgody na zabieg. W artykule omawiamy, czego może domagać się pacjent, a co obowiązkiem personelu medycznego – i jak prawo chroni pacjenta w razie sporów. W przypadku naruszenia tych praw, warto skonsultować się z kancelarią specjalizującą się w prawie medycznym.

Najważniejsze wnioski

• Pacjent ma prawo do zrozumiałej informacji o swoim stanie zdrowia i metodach leczenia.

• Lekarz ma obowiązek poinformować także o ryzykach, alternatywach i skutkach odmowy leczenia.

• Brak informacji może unieważnić zgodę pacjenta na zabieg – i prowadzić do roszczeń odszkodowawczych.

• Odmowa udzielenia informacji jest dopuszczalna tylko wyjątkowo – na wyraźny wniosek pacjenta.

Spis treści

• Prawo do informacji – podstawa prawna

• Obowiązki informacyjne lekarza i personelu medycznego

• Zakres informacji, które muszą być przekazane pacjentowi

• W jakiej formie i kiedy należy informować pacjenta?

• Co w przypadku nieudzielenia informacji?

• Wyjątki od obowiązku informacyjnego

• Dochodzenie roszczeń za naruszenie prawa do informacji

Prawo do informacji – podstawa prawna

Podstawą prawa pacjenta do informacji jest art. 9 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz przepisy Kodeksu Etyki Lekarskiej. Każdy pacjent ma prawo do:

• informacji o stanie swojego zdrowia,

• rozpoznaniu choroby,

• proponowanych metodach diagnostycznych i leczniczych,

• możliwych następstwach ich zastosowania lub zaniechania,

• wynikach leczenia,

• rokowaniu.

Brak realizacji tych obowiązków przez lekarza narusza prawa pacjenta i może skutkować odpowiedzialnością cywilną lub zawodową.

Obowiązki informacyjne lekarza i personelu medycznego

To na lekarzu spoczywa główny obowiązek udzielenia informacji. Pielęgniarki i inni członkowie personelu również mają obowiązek przekazywania informacji w zakresie swoich kompetencji – np. co do planu pielęgnacji czy sposobu stosowania leków.

Informacja musi być udzielona w sposób:

• zrozumiały – dostosowany do poziomu wiedzy pacjenta,

• pełny – nie tylko „najważniejsze rzeczy”,

• aktualny – biorący pod uwagę stan zdrowia i możliwości terapeutyczne.

Zakres informacji, które muszą być przekazane pacjentowi

Obowiązek informacyjny nie ogranicza się do rozpoznania – musi obejmować:

• proponowane leczenie i jego alternatywy,

• możliwe powikłania i skutki uboczne,

• szanse i ryzyka związane z danym zabiegiem,

• skutki zaniechania leczenia.

Brak informacji o np. ryzyku powikłań może skutkować uznaniem zgody za nieświadomą, a więc nieważną – co otwiera drogę do roszczeń odszkodowawczych.

W jakiej formie i kiedy należy informować pacjenta?

Informacja może być udzielona ustnie, ale musi zostać odnotowana w dokumentacji medycznej – kto, kiedy i w jakim zakresie pacjenta poinformował. Należy to zrobić przed udzieleniem świadczenia zdrowotnego, a nie po fakcie.

Nie wystarczy podpis pod formularzem – ten jest dowodem administracyjnym, nie dowodem spełnienia obowiązku informacyjnego. Kluczowa jest realna, indywidualna rozmowa z pacjentem.

Co w przypadku nieudzielenia informacji?

Niedopełnienie obowiązku informacyjnego może skutkować:

• odpowiedzialnością cywilną – pacjent może domagać się odszkodowania i zadośćuczynienia,

• odpowiedzialnością zawodową lekarza – naruszenie etyki,

• uznaniem zabiegu za nielegalny, jeśli zgoda była nieświadoma.

W takich sytuacjach pacjent ma prawo dochodzić roszczeń – najlepiej przy wsparciu kancelarii wyspecjalizowanej w prawie medycznym, która pomoże w ocenie dokumentacji i przygotowaniu pozwu.

Wyjątki od obowiązku informacyjnego

Zgodnie z art. 31 ust. 4 ustawy o zawodach lekarza, lekarz może odmówić udzielenia informacji jedynie wtedy, gdy:

• pacjent wyraźnie sobie tego nie życzy,

• ujawnienie informacji może spowodować znaczne pogorszenie stanu zdrowia (tzw. klauzula terapeutyczna – stosowana niezwykle rzadko i wymagająca odnotowania w dokumentacji).

Zawsze jednak pacjent może żądać informacji w przyszłości – lekarz nie może uchylać się od jej udzielenia bezterminowo.

Dochodzenie roszczeń za naruszenie prawa do informacji

W przypadku naruszenia prawa do informacji, pacjent może:

• zgłosić skargę do Rzecznika Praw Pacjenta,

• złożyć wniosek do komisji ds. zdarzeń medycznych,

• wystąpić z pozwem cywilnym o naruszenie dóbr osobistych lub odszkodowanie.

Sądy coraz częściej przyznają zadośćuczynienie za nieudzielenie informacji, nawet jeśli nie doszło do błędu medycznego – sam fakt pozbawienia pacjenta możliwości świadomego wyboru jest uznawany za krzywdę.

W takich przypadkach nieoceniona jest pomoc prawnika od prawa medycznego, który oceni zasadność roszczenia i opracuje strategię procesową.

Podsumowanie

Prawo pacjenta do informacji to nie formalność – to realne, egzekwowalne uprawnienie, od którego zależy legalność leczenia. Niedopełnienie obowiązku informacyjnego to nie tylko błąd etyczny, ale także naruszenie prawa, które może skutkować odpowiedzialnością cywilną lekarza lub placówki. Dla pacjenta to ważne narzędzie ochrony własnych decyzji i zdrowia – a w razie sporu, także droga do rekompensaty.

Często zadawane pytania

Czy lekarz musi poinformować o ryzyku zabiegu?
Tak – brak informacji o ryzykach może unieważnić zgodę pacjenta.

Czy podpis na formularzu oznacza, że lekarz spełnił obowiązek informacyjny?
Nie – kluczowa jest realna rozmowa i odnotowanie jej w dokumentacji.

Czy pacjent może odmówić informacji o swoim stanie zdrowia?
Tak – ale lekarz musi to uszanować i odnotować w dokumentacji.

Czy za nieudzielenie informacji mogę dostać odszkodowanie?
Tak – sądy coraz częściej orzekają zadośćuczynienia za takie naruszenia.

Kto jeszcze ma obowiązek informowania pacjenta, oprócz lekarza?
Pielęgniarki, położne i inni członkowie personelu – w zakresie swojej kompetencji i działań.